Dpndietist.nl

Behandeling gewichtstoename door antipsychotica Antipsychotica kunnen overgewicht veroorzaken. Vooral met de nieuwere antipsychotica komt deze bijwerking sterk naar voren en is de klinische relevantie toegenomen. Veroorzaakten de klassieke antipsychotica extrapiramidale bijwerkingen, zo staat bij de atypische antipsychotica overgewicht meer op de voorgrond. De gewichtstoename verschilt per antipsychoticum. Clozapine geeft de meeste gewichtstoename, gevolgd door olanzapine, quetiapine en risperidon. Figuur 1 laat zien wat de gewichtstoename is na tien weken. Uiteraard stopt de toename van het gewicht niet na tien weken. Switchen gewichtstoename geeft is in de praktijk niet altijd mogelijk. Aripiprazol geeft minder gewichtstoename dan olanzapine, maar blijkt in de praktijk niet altijd even effectief voor de behandeling van psychiatrische patiënten. Een toename in het gewicht kan leiden tot een verminderde therapietrouw, wat een negatieve invloed heeft op het beloop van Overgewicht kan diabetes mellitus veroorzaken en een toename van het LDL-cholesterol, wat beide kan leiden tot cardiovasculaire aandoeningen. Figuur 1: gewichtstoename bij gebruik van antipsychotica na 10 weken.1 Farmacotherapie De farmacotherapeutische behandelmogelijkheden voor gewichtstoename geïnduceerd door antipsychotica omvatten geneesmiddelen die geregistreerd zijn voor de behandeling van de obesitas, centraal werkende geneesmiddelen met als bijwerking gewichtsafname en metformine. Figure 2: Weight mean difference with 95% confidence interval of weight change in kilograms between pharmacologic treatment and placebo. Shaded boxes indicate agents that separated from placebo.2 Anti-obesitasmiddelen1 Orlistat: remt de omzetting van triglyceriden in absorbeerbare vrije vetzuren en monoglyceriden. Hierdoor neemt de vetresorptie in de darmen af. Het is matig effectief in een populatie zonder psychiatrische problemen. Of Orlistat ook effectief is als behandelmethode ter voorkoming van het optreden van gewichtstoename gedurende behandeling met antipsychotica is nooit onderzocht. Er is onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing. Sibutramine: onderdrukt de eetlust door remming van de heropname van serotonine, noradrenaline en in mindere mate dopamine. Het zorgt ervoor dat de behoefte aan voedsel afneemt doordat er gevoel van verzadiging optreedt. Sibutramine is bewezen effectief voor de behandeling van overgewicht in niet-psychiatrische patiënten. Er zijn aanwijzingen dat het ook effectief is tegen door antipsychotica geïnduceerde gewichtstoename, de tot nu toe verrichte onderzoeken zijn echter dermate klein dat er geen harde conclusies uit te trekken zijn. Naast dat het niet bewezen effectief is bij deze doelgroep, kunnen er ook interacties optreden met SSRI’s, tryptofaan en MAO-remmers. In combinatie met SSRI’s is er een relatief groot risico op het serotoninesyndroom. Geneesmiddelen met als bijwerking gewichtsafname1 Topiramaat: stimuleert de GABA-erge activiteit en remt de glutaminerge activiteit. Topiramaat heeft als bijwerking gewichtsreductie. Topiramaat is een veel belovend middel tegen gewichtstoename door antipsychotica. Een nadeel is echter dat het middel veel bijwerkingen heeft: slaperigheid, geheugenproblemen, moeite met het vinden van woorden, agitatie, angst en suïcidaliteit. Tevens is het teratogeen gebleken. Het is daarom de vraag of het effect opweegt tegen de vele bijwerkingen. Nizatidine: is een H2-recetorantagonist. Het remt het honger gevoel, waarschijnlijk onder andere door een effect op de maagsapsecretie. Nizatidine is niet bewezen effectief tegen gewichtstoename door antipsychotica. Ook andere H2-receptorantagonisten, ranitidine en famotidine, zijn onderzocht op gewichtsreductie bij het gebruik van antipsychotica. Helaas is ook voor deze middelen geen wetenschappelijk bewijs dat ze effectief zijn bij deze doelgroep. Amantadine: het is een antiviraal middel en remt de eetlust door dopaminerge stimulatie en het blokkeren van de NMDA-receptoren. Amantadine veroorzaakt echter vervelende bijwerkingen: slapeloosheid, angst, hallucinaties en misselijkheid. Het is tevens gecontra-indiceerd bij psychosen. Er zijn twee onderzoeken waarin amantadine effectief is gebleken bij gewichtstoename door olanzapine. Ondanks het risico op de relevante bijwerkingen, wordt amantadine toch gezien als geschikt middel voor de behandeling van gewichtstoename door antipsychotica. Ook bij dit middel is het de vraag of het effect opweegt tegen de bijwerkingen. Fluoxetine: heeft gewichtsafname als bijwerking, maar is uit twee onderzoeken niet effectief gebleken. Fluvoxamine: heeft gewichtsafname als bijwerking. Uit één onderzoek is het effectief gebleken bij gewichtstoename door antipsychotica, het is onderzocht bij clozapine. Een nadeel van fluvoxamine is echter dat het CYP1A2 remt en in mindere mate ook CYP3A4 en CYP2C19. Hierdoor wordt onder andere het metabolisme van clozapine en olanzapine geremd. Metformine1-6 Metformine verbetert de insulinegevoeligheid. Het zorgt voor een vermindering van de eetlust. Bij patiënten met gewichtstoename door gebruik van antipsychotica is metformine, vooral in combinatie met leefstijlinterventies, in onderzoek effectief gebleken in het verlagen van het gewicht en het verhogen van de insulinegevoeligheid. Metformine heeft als voordeel dat het geen relevante bijwerkingen heeft op het centraal zenuwstelsel en heeft vrijwel geen negatieve gevolgen voor de psychiatrische behandeling. Het heeft geen psychiatrische of neurologische indicatie. Metformine kan maag-darmklachten veroorzaken, zoals misselijkheid en diarree. Daarom wordt geadviseerd voorzichtig met een lage dosering te starten. Uit de verschillende onderzoeken komt geen eenduidige dosering naar voren. Er is geen goede studie die de dosering uitzet tegen de effectiviteit. De laagst effectieve dosering die naar voren komt is driemaal per dag 250mg. Aangezien de tabletten van 500mg moeilijk breekbaar zijn, wil ik adviseren te starten met een dosering van tweemaal per dag 500mg. Mocht het niet voldoende zijn, kan er altijd opgehoogd worden. Hogere doseringen zijn echter niet aangetoond effectiever. Conclusie Gewichtstoename door het gebruik van antipsychotica is een klinisch relevante bijwerking. Uit de verschillende onderzoeken die gedaan zijn, komt metformine naar voren als het beste middel om gewichtstoename bij antipsychoticagebruikers te behandelen. 1. Gregoor JG et al. De Medicamenteuze behandeling van overgewicht onder antipsychoticagebruikers. Psyfar 4 2. et al. Effectiveness of medications used to attenuate antipsychotic-related weight gain and metabolic abnormalities: a systematic review and meta-analysis. 2010 Jun;35(7):1520-30. Epub 2010 Mar 24. 3. et al. The adjunctive use of metformin to treat or prevent atypical antipsychotic-induced weight gain: 4. et al. Metformin for olanzapine-induced weight gain: a systematic review and meta-analysis.
5. et al. Metformin for obesity and glucose dysregulation in patients with schizophrenia receiving antipsychotic drugs.2011 Jun;25(6):715-21. Epub 2010 Dec 17. 6. et al. Metformin for weight reduction in non-diabetic patients on antipsychotic drugs: a systematic review and meta-analysis.2011 Mar;25(3):299-305. Epub 2010 Jan 15.

Source: http://www.dpndietist.nl/leden_login/attachments/029_Behandeling%20gewichtstoename%20door%20antipsychotica.pdf