Asi.is2

Breytingar á lögum um atvinnuleysistryggingar
Frumvarp vinnuhóps um atvinnuleysistryggingar
og niðurstaða Alþingis 18. desember.
18. desember sl. afgreiddi Alþingi breytingar á lögum um atvinnuleysistryggingar. Í þeim felast nokkrar réttarbætur, en einnig þrengingar á réttindum atvinnuleitenda til atvinnuleysisbóta. Þessar breytingar eru aðeins að nokkru leyti í samræmi við samkomulag sem áður hafði náðst í málinu og Alþýðusambandið studdi (sjá nánar í greinargerð hér á eftir). Helstu breytingar skv. nýjum lögum:
1. Skammtímaveikindi án skerðingar atvinnuleysisbóta:
Hér er um nýjung að ræða þar sem lögin hafa hingað til ekki heimilað að greiddar séu atvinnuleysisbætur þegar atvinnuleitandi er veikur. Lögin segja: „Hinn tryggði telst vera í virkri atvinnuleit þrátt fyrir tilfallandi veikindi í allt að fimm daga samtals sem heimilt er að nýta að hámarki í tvennu lagi á hverju tólf mánaða tímabili. 2. Nýtt bráðabirgðaákvæði um lengingu bótatímabils í 4 ár, með takmörkunum
Bótatímabilið er lengt tímabundið (til 31. desember 2011) úr þremur árum í fjögur. Það á þó aðeins við um þá sem fengu í fyrsta skipti greiddar atvinnuleysisbætur 1. mars 2008 eða síðar. Þetta þýðir í reynd að lenging bótatímabilsins tekur ekki gildi fyrr en 1. mars 2011, gagnvart þeim sem þá eða síðar hafa lokið þriggja ára bótatímabilinu. Þeir sem fengu atvinnuleysisbætur fyrir 1. mars 2008 og ljúka því bútatímabilinu fyrir 1. mars nk. eða höfðu fengið atvinnuleysisbætur fyrir þann tíma njóta ekki lengingarinnar. Bráðabirgðaákvæði um hlutabætur og sjálfstætt starfandi framlengd
Bráðabirgðaákvæði um hlutabætur á móti skertu starfshlutfalli og réttur sjálfstætt starfandi til atvinnuleysisbóta án þess að skila inn virðisaukaskattsnúmeri er framlengt til 30. júní 2011. Jafnframt er gerð sú breyting að til að njóta hlutabótanna á móti hlutastarfi þarf skerðing á starfshlutfalli þeirra sem koma nýir inn að vera a.m.k. 30% í stað 20% áður. Hins vegar halda þeir sem voru með minni skerðingu þeim rétti sem þeir höfðu áður. Við afgreiðslu breytinga á lögum um atvinnuleysistryggingar í maí á síðasta ári lagði ASÍ fram tillögu um að lengja bótatímabilið a.m.k. tímabundið í 4 ár. Af því tilefni lýsti þáverandi félags- og tryggingamálaráðherra yfir að hann myndi leggja frumvarp þess efnis fram og fá það samþykkt á þingi í september. Ákveðið var um haustið að vinna málið frekar í starfshópi félags- og tryggingamálaráðuneytisins og aðila vinnumarkaðarins og skoða ýmsar úrbætur og lagfæringar á lögunum á grunni ábendinga og hugmynda atvinnuleitenda og aðila í verkalýðshreyfingunni. 17. nóvember sl. náðist niðurstaða í vinnuhópnum með vitund og vilja félags- og tryggingamálaráðherra. Helstu tillögur sem fram komu í frumvarpsdrögunum eru eftirfarandi: 4. Bótatímabilið lengt:
Lagt er til nýtt bráðabirgðaákvæði í lögunum, til eins árs, sem kveður á um að bótatímabilið verði lengt um 1 ár og að lengingin nái til þeirra sem verða á bótum um næstu áramót, þegar ákvæðið tekur gildi. 5. Þátttaka í tilteknum virkum vinnumarkaðsaðgerðum dragist ekki frá bótatímabili:
Í tilvikum þegar einstaklingar fara á samning vegna reynsluráðningar, starfsþjálfunar eða nýsköpunarverkefna (þríhliða samningur einstaklings, fyrirtækis/stofnunar og VMST) verður sá tími ekki talinn til bótatímabils og dregst því ekki frá bótatímabili viðkomandi. 6. Skammtímaveikindi án skerðingar atvinnuleysisbóta: Tillaga að lagatextanum hljómar svo:
„Hinn tryggði telst vera í virkri atvinnuleit þrátt fyrir tilfallandi veikindi í al t að fimm daga samtals
sem heimilt er að nýta að hámarki í tvennu lagi á hverju tólf mánaða tímabili enda hafi hinn tryggði
verið skráður innan kerfisins í fimm mánuði samtals frá fyrstu skráningu, sbr. 29. gr. Hinn tryggði
skal tilkynna um upphaf og lok veikinda til Vinnumálastofnunar án ástæðulausrar tafar og skila inn
læknisvottorði innan viku frá því að veikindum lauk. Vinnumálastofnun greiðir ekki fyrir
læknisvottorðið.“
Hér var gengið skemmra en ASÍ lagði til og reglan einfölduð (til að mæta sjónarmiðum
starfsmanna Vinnumálastofnunar) en grundvallarreglan viðurkennd. Þá má benda á að mun rýmri
réttindi mundu mögulega draga úr gildi þess að vera í stéttarfélagi á atvinnuleysisbótum, þar sem
við höfum lagt sérstaklega áherslu á réttinn í sjúkrasjóðunum.
Sjúkrasjóðir á vettvangi ASÍ þurfa að bregðast við og m.a. meta hvort þeir greiði mismuninn á því sem viðkomandi fær greitt úr atvinnuleysistryggingasjóði vegna veikinda og réttinda sem hann/hún á í sjúkrasjóðinum fyrir sama tíma. 7. Réttur til að taka hlé frá virkri atvinnuleit (orlof) án skerðingar á atvinnuleysisbótum:
Tillaga að lagatextanum hljómar svo: „Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum og hefur verið skráður innan kerfisins í samtals tólf mánuði frá fyrstu skráningu, sbr. 29. gr., er heimilt að gera hlé á virkri atvinnuleit í allt að tíu daga samtals sem heimilt er að nýta að hámarki í tvennu lagi á hverju tólf mánaða tímabili. Hinn tryggði skal tilkynna um hlé á virkri atvinnuleit til Vinnumálastofnunar að lágmarki fjórum vikum áður en áætlað er að hléið hefjist enda hafi hlutaðeigandi ekki þegar fengið boð um að mæta til Vinnumálastofnunar, sbr. 6. mgr. 9. gr. eða 4. mgr. 13. gr., fengið boð um þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum á grundvelli laga um vinnumarkaðsaðgerðir eða verið boðaður í atvinnuviðtal eða verið boðið starf á sama tíma og fyrirhugað er að hléið standi yfir. Hlé á virkri atvinnuleit skv. 1. mgr. eða tilkynning um að fyrirhugað sé slíkt hlé kemur ekki í veg fyrir að hinum tryggða beri að taka starfi sem býðst eða sem inna skal af hendi á þeim tíma sem hléið stendur yfir. Þó er Vinnumálastofnun heimilt að veita þeim undanþágu sem staddur er erlendis eða hefur umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima þann tíma sem hléið varir frá skyldu til að taka starfi sem inna skal af hendi meðan hléið varir. Hið sama gildir um þátttöku hins tryggða í vinnumarkaðsúrræði sem varir lengur en fjórar vikur og stendur að hluta eða öllu leyti yfir þann tíma sem hléið varir. Óheimilt er að breyta þegar tilkynntu hléi nema hlutaðeigandi taki starfi eða taki þátt í vinnumarkaðsúrræði á þeim tíma er hléið var fyrirhugað.“ Hér var aftur gengið skemmra en ASÍ lagði til og reglan einfölduð (til að mæta sjónarmiðum starfsmanna Vinnumálastofnunar) en grundvallarreglan viðurkennd. Á móti ber að hafa í huga að SA hefur sett sig alfarið gegn þessari rýmkum. 8. Bráðabirgðaákvæði um hlutabætur og sjálfstætt starfandi framlengd
Samkomulag er um að framlengja bráðabirgðaákvæðin um hlutabæturnar á móti hlutastörfum og sjálfstætt starfandi til 1. júlí 2011 og að þá verði skoðuð þörfin á að framlengja þau frekar. Starfsmenn Vinnumálastofnunar lögðust gegn framlengingunni varðandi sjálfstætt starfandi vegna mikillar hættu á bótasvikum og erfiðleika varðandi eftirlit. 9. Settar verði skýrari reglur varðandi launamenn sem starfa hjá eigin einkahlutafélagi
Tillaga að lagatextanum hljómar svo: „Launamaður, sbr. a-lið 3. gr., sem starfar hjá eigin einkahlutafélagi, telst eingöngu tryggður samkvæmt lögum þessum hafi starfsemi félags hans stöðvast enda séu skilyrði 1. mgr. uppfyllt. Í tilvikum er einkahlutafélag er í eigu fleiri aðila en þess sem sækir um atvinnuleysisbætur er Vinnumálastofnun heimilt að meta út frá gögnum sem segja til um rekstur félagsins hvort viðkomandi launamaður teljist sannanlega án atvinnu þrátt fyrir að starfsemi félagsins hafi ekki stöðvast enda séu ekki aðrir starfsmenn við störf hjá félaginu en aðrir eigendur þess. Ber viðkomandi launamanni þá að afhenda Vinnumálastofnun öll nauðsynleg gögn að mati stofnunarinnar þannig að stofnunin geti metið hvort rekstur félagsins sé þess eðlis að hann standi ekki undir launagreiðslum til viðkomandi launamanns þrátt fyrir að aðrir eigendur starfi áfram hjá félaginu.“ Ekki verður séð að ástæða sé til fyrir ASÍ að standa gegn þessari breytingu. Um mánaðarmótin nóvember/desember var ASÍ upplýst um að málið væri fast í fjármálaráðuneytinu og óvíst hvað þaðan kæmi. Vænta mætti að aðeins hluti tillagnanna í frumvarpinu kæmu fram að svo komnu máli, en von væri að afgangurinn fylgdi strax á nýju ári. 10. desember var síðan dreift á Alþingi frumvarpi um atvinnuleysistryggingar sem aðeins að litlu leyti byggði á tillögum starfshópsins og meira að segja þeim efnisatriðum sem enn voru til staðar breytt í veigamiklum atriðum. Um það frumvarp var ekkert samráð haft við ASÍ áður en það var lagt fram. Alþýðusambandið mótmælti bæði efni frumvarpsins og aðferðafræðinni harðlega við ríkisstjórnina og þingið. Niðurstaðan var sú að það fengust nokkrar lagfæringar á frumvarpinu áður en það var afgreitt 18. desember sl. Jafnframt var gefið vilyrði um að málið yrði skoðað frekar af ríkisstjórninni í byrjun nýs árs. Af þeirri skoðun hefur ekkert frést. Halldór Grönvold, aðstoðarframkvæmdastjóri ASÍ

Source: http://asi.is/Portaldata/1/Resources/frettaefni/loeg_um_atvinnuleysistryggingar01.11.pdf